Širom Latinske Amerike živi izuzetno brojna crnogorska emigracija. Poznato je da je broj potomaka crnogorskih doseljenika najveći u Argentini i u posljednih nekoliko godina o tome se sve više govori, izdato je nekoliko knjiga u Crnoj Gori ( Crnogorci u Argentini od Novaka Jovanovića, Crnogorci u Argentini-imenik i Crnogorska Emigracija u Argentini od Gordana Stojovića), a i sa Španskog jezika prevedeno kapitalno izdanje gospodje Kataline Milović “La Montenegrina” knjiga koja govori o nastanku i zivotu najveće crnogorske kolonije na svijetu La Montenegrina u provinciji Ćako na sjeveru Argentine. Pored La Colonia Montenegrina u Ćaku gdje živi oko 5000 potomaka naših doseljenika u aAgentini postoji još nekoliko naših kolonija gao što su General Madariaga, Tandil i Venada Tuerto u provinciji Santa Fe.

Međutim u javnosti se veoma malo zna, gotovo ništa o brojnoj crnogorskoj emigraciji u ostalim zemljama Latinske Amerike.
Na osnovu dosadašnjih istraživanja nakon Argentine naša emigracija je najbrojnija u Urugvaju gdje po podatcima porodica koje žive tamo ima od 1000 do 1500 familija potomaka Crnogorskih doseljenika, od toga broja gotovo 90% živi u glavnom gradu ove zemlje Montevideu. U Urugvaju su veoma brojne porodice Vuletić, Krivokapić, Kaluđerović, Leković, Mitrović, Milović itd.
Ono što je veoma važno napomenuti je to da gotovo svi Crnogorci koji su stupali na tlo Južne Amerike su prvo stizali u Buenos Aires i uglavnom se neko vrijeme zadržavali u Argentini tako da su gotovo sve familije koje nalazimo u drugim državama u okruženju remigranti iz Argntine u najvećem broju slučajeva.
Značajna tačka za nase doseljenike bila je i Bolivija, prvi Crnogorci su stigli u tu zemlju jos početkom dvadesetog vijeka gradeči pruge i puteve, mnogima se tu gubi svaki trag ili su nastradali u mnogobrojnim nesrećama na radu, ima I nekoliko slučajeva gdje su se oženiji za domorodkinje i tako ostali da žive u unutrašnjosti Bolivije,a ima I onih koji su stekli veliki igled i bogatsvtvo a među njima se posebno ističu familije Kilibarda iz koje su potekle mnoge značjne bolivijske javne ličnosti, naučnici familija Otašević , Jorge Otašević je bio dugo godina ministar odbrane Bolivije i svakako familija Petričević Ražnatović poznati biznismeni i veoma imićni ljudi u La Pazu, potmci Cesara Petričevića nekadašnjeg Bolivijskog ministra saobraćaja kao i drugi.
Tokom osamdesetih godina za vrijeme posjete Boliviji Ananije Ano Stojović tadašnji konzul SFRJ u Buenos Airesu susreo se sa familijom Radović s akojom je stupio u kontakt preko pijatelja iz La Paza. Sve to ništa spektakularnone bi bilo da se nije radilo o klasičnim domorodcima koji su živjeli tradicionaalnim načinom života. Jedino što su imali odsjećanjana đeda koji je tu kao i mnogi Crnogorci stigao i ostalo gradeći puteve su bili stara crno bijela slika njega i grupe Crnogoraca nakon što su stigli u Buenos Aires i njegov dobro očuvani stari crnogorski pasoš.

Popriličan broj Crnogorca od kojih jedan broj odmah nakon drugog svjetskog rata dolazi u Peru, tu su mnoge familije Bakić, Samardžić, Radunović a posebno treba izdvojiti porodicu Božović potomke Batrića Božovića koji je u Peru stigao kao veoma mlad tokom 1947 godine, bio je dugo godina upravnik amazonskih oblasti Perua a sedamdesetih je osnovao multinacionalnu kompaniju Maderera Bozovich koja je danas jedna od najačih industrija za eksploataciju amazonskih šuma sa svojom sestrinjskom kompanijom Bozović Mexico pokriva gotovo sva najznačajnija tržišta Evrope i USA.
Smatra se da je familija Božović jedna od najbogatijih i najimućnijih u Latinskoj Americi.
Crnogorci u Venezueli su posebna priča, to je jedna od rijetkih zemalja u Južnoj Americi gdje se mogu naći ljudi iz naše zemlje koji su se doselili i u posljednih 10 do 20 godina uglavnom u naftnoj industriji. Tu su familije Simonović, Knežević, Lompar a posebno treba izdvojiti Mitra Nakićenovića koji je u svoje vrijeme bio jedan od najuticajnih ljudi u zemlji, dugogodisnji ministar i veoma zaslužan građanin koji je na žalost prerano tragično nastradao. Mitar je bio rodom iz Zelenike kraj Herceg Novog, a danas se jedan od najvećih i najznačajnijih nacionalnih parkova u Venezueli zove po njemu El parque Mitar Nakichenovich.
Posebnu i veoma značajnu stranicu o našoj emigraciji ispisuju Crnogorci u Čileu u kojem se obreo veoma značajan broj naših doseljenika, po procjenama Crogoraca u Južnoj Americi koji se bave proučavanjem svog porijekla broj naših familija u Čileu je približan broju onih u Urugvaju ako ne i veći. Postoje dva osnovna problema kod naše emogracije u toj zemlji. Prije svega nijesu pravili kolonije kao u Argentini I nijesu bili toliko brojni a broj Hrvata u Čileu je u područjima gdje su se naseljavali bio mnogostruko veći tako da su se naši doseljenici uglavnom ženili hrvaticama i živjeli uz hrvatske kolonije, bili članovi hrvatskih drustava, dobrovoljnih vatrogasnih društava i vremenom se asimilirali tako da danas imamo mnogo onih koji iako po muškoj liniji imaju direktno crnogorsko porijeklo sebe smatraju djelom hrvatske emigracije, takvih slučajeva ima i u nekim gradovima Argentine, ali u mnogo manjem broju.
U svakom slučaju prvi naši doseljenici su stigli u Čile jos u 19 stom vijeku.
Najveća koncentracija naših doseljenika je bila u južnom djelu Čilea, čileanskoj patagoniji ili još preciznije na Ognjenoj Zemlji i u Antafogasti
, mnogi su radili u rudnicima šalitre kojih je jednu trećinu bilo u vlasništvu dalmatinaca, najviše porijeklom sa Brača.
Po podatcima koji se mogu pronaći u arhivama JNO “Petar Petrović Njegoš “ iz Antafogaste koja je okupljala sve iseljenike sa naših prostora koji su bili gotovo iskljucivo Hrvati iz Dalmacije nakon njih su sljedili Slovenci, ukupno 50 Crnogoraca i nekoliko Makedonaca i Srba iz istočne Hercegovine. Društo je u to vrijeme brojalo nekoliko hiljada članova a poznato je po tome što su slali veoma značajnu pomoć crvenom krstu Srbije i crvenom krstu Crne Gore za vrijeme balkanskih ratova, prvog svijetskog rata kao i obilna pomoć nakon drugog svjetskog rata. Antafogasta je inače bila pravi raj za Crnogorce jer su bili na visokom glasu a tamošnji Dalmatinci koji su ekonomskom snagom gotovo dominirali gradom su o njima imali veoma visoko mišljenje i ponosili su se sa svojom hrabrom braćom slavljanima. Tako je ostalo zapamćeno da je nakon vijesti da su Crnogorci osvojili Skadar u Antafogasti bila prirežena velika svečanost i da se slavilo nekoliko dana uzastopno a tamošnjim Crnogorcima odavane velike počasti.
Međutim najveći broj Crnogoraca u Čileu doselio se veoma rano još prvih godina dvadesetog vijeka u južnio dio čilea , Čileansku patagoniju i Ognejnu Zemlju ili Magelanes.

Popis stanovnistva na čileanskom djelu Tierra del Fuego (Ognjena zemlja) iz 1904 godine prikazuje broj ljudi na osnovu svog porijekla koju su tada zivjeli u tom djelu svijeta.

"A principios del siglo actual se censaba: 328 alemanes, 1.469 austro-húngaros (croatas), 26 belgas, 40 dinamarqueses, 711 españoles, 259 franceses, 22 griegos, 30 holandeses, 728 ingleses, 368 italianos, 6 montenegrinos, 57 norteamericanos, 61 noruegos, 44 portugueses, 26 rusos, 1 rumano, 32 suecos, 94 suizos y 2 turcos"

Dakle na samom pocetku dvadesetog vijeka u Cileanskom magelanesu je zivjelo ukupno 6 Crnogoraca.
Prvi doseljenici iz Crne Gore, kako iz slobodnog dijela tako i iz onih djelova koji su se tada nalazili pod vlascu Austro-Ugarske poceli su da dolaze u Magellanes jos sredinom 19 tog vijeka.
Jedan od naslavnijih  je bio kapetan Petar Pedro Zambelich
Petar Zambelic je rodjen 1849. godine na poluostrvu Luštica, Boka Kotorska. 1872. godine se doselio na Magellanes, tada još uvijek neistraženo i slabo naseljeno. To pokazuje i popis iz 1885. godine, po kome na cijeloj teritoriji Magellanesa živi svega 2 085 stanovnika, od cega su 781 bili stranci. Petar Zambelic je bez sumnje jedan od ljudi kojima danas pripada znacajno mjesto u istoriji tog dijela svijeta. Kao istraživacu pomorskih puteva cileanska ratna mornarica mu 1894. godine daje na upravljanje izvidjacki brod Kondor. Tri godine kasnije, od strane generalne uprave cileanske flote, biva imenovan za majstora pilota Magelanove oblasti. Petar Zambelic se oženio 1884. godine sa cileankom Luisom Zuńigom sa kojom je imao veliko potomstvo, a njegovi brojni nasljednici i danas žive u Magelansu i širom Cilea. (Naše iseljeništvo u Južnoj Americi - Ljubomir Antica., Zagreb 1989). Kapetan Petar Zambelic na tragican nacin gubi život 1903. godine ispavši u more iz svoje jedrilice tokom ribanja.
Petar Pedro Zambelich se danas uvjek spominje u kontekstu najvecih pomorskih istrazivaca svih vremena. A u njegovu cast i slavu jedna od glavnih ulica u Punta Arenasu, najvecem i glavnom gradu Magellanesa nosi njegovo ime.

Danas u Čileu mnogi potomci doseljenih Crnogoraca su takodje veoma poznati i cijenjeni gradjani I dobri profesionalci advokati, ljekari, inžinjeri. Među svima njima svakako treba izdvojiti gospodina Marcosa Kraljevicha vlasnika moćne korporacije koja nosi naziv po najvećoj crnogorskoj planinu “Durmitor”.

Veoma važna napomena koja važi za sve potpmke naših doseljenika je to da se svi oni prije svega osjećaju Argentincima, Čileancima, Urugvajcima itd. U najvećem djelu veoma mnogo drže do svojih korijena i jako ističu svoje porijeklo . Veoma mali, gotovo neznatan broj njih je ikada bio u Crnoj Gori što i nije veliko čudo, ali u isto vrijeme veze sa familijama u Crnoj Goru su veoma slabe, gotovo na najnižem mogućem nivou.
Za sigurno najveći krivci za to su velika udaljenost i ratovi koji su njih zaobišli a buktili evropom i našim prostorima, starost emigracije jer se iseljavanje gotovo potpuno prekida 1940 godine, ali svemu tome treba pridodati veoma slabu politiku prema diaspori matice koja je decenijama zapostavljana, a u nekim periodima gotovo i nije postojala.
Jedno je mišljenje koje preovlađuje među tamošnjim potomcima naših iseljenika kojih u cijeloj Južnoj Americi ima i do 30 000, a to je da Crna Gora mora posvetiti mnogo više pažnje razvoju i njegovanju odnosa sa našom diasporom u Južnoj Americi kao i njenon očuvanju.

Gordan Stojović

Asociación Argentino - Montenegrina Zeta
Asociacija Argentinaca Crnogorskog porijekla "Zeta"

Predsjednik: Rodolfo Jokanovich
Aresa : Bolivia 2666
1417 Buenos Aires
Argentina
e mail: jokanovich@gmail.com
web site: www.montenegrinos.com.ar